Η ευρωπαϊκή αγορά μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ) διέρχεται σημαντικές αλλαγές καθώς εισερχόμαστε στο 2025, με την Κύπρο να αποτελεί μια ενδιαφέρουσα μελέτη περίπτωσης των ευρύτερων τάσεων που διαμορφώνουν τον κλάδο της εξαγοράς δανείων από το τραπεζικό σύστημα. Εκ του αποτελέσματος οι εξαγορές δανείων από εξειδικευμένες εταιρείες συνέβαλαν στην εξυγίανση του τραπεζικού τομέα και στη σταθεροποίηση της οικονομίας, σε Κύπρο και Ευρώπη.
Ο οίκος αξιολόγησης Morningstar DBRS σε ανάλυσή του για το περιβάλλον των ΜΕΔ στην Ευρώπη σημειώνει ότι η Κύπρος έχει διαγράψει μια εντυπωσιακή πορεία, με τον δείκτη ΜΕΔ να έχει υποχωρήσει στο 6,8% τον Αύγουστο του 2024, από 43,7% στο τέλος του 2017. Σε απόλυτους αριθμούς, η μείωση φθάνει τα €18,9 δισ.
«Αυτή η τάση είναι πιθανό να συνεχιστεί και τα επόμενα χρόνια. Ωστόσο, η αντιμετώπιση αυτών των δανείων θα απαιτήσει χρόνο», εκτιμά ο οίκος.
Ο δείκτης ΜΕΔ της Κύπρου παραμένει πάνω από τον μέσο όρο της ευρωζώνης που είναι 2,6%, υποδεικνύοντας ότι υπάρχει ακόμη δρόμος να διανυθεί μέχρι την πλήρη εξυγίανση.
Οι προσπάθειες του κυπριακού τραπεζικού τομέα για την αντιμετώπιση των ΜΕΔ υποστηρίζονται από τις δραστηριότητες των εταιρειών απόκτησης πιστώσεων, οι οποίες κατείχαν περίπου 21 δισ. ευρώ σε δάνεια τον Ιούνιο του 2024, με το 94% αυτών να είναι μη εξυπηρετούμενα. Η δημόσια εταιρεία διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων, η ΚΕΔΙΠΕΣ, που ιδρύθηκε το 2018, έχει επίσης διαδραματίσει κρίσιμο ρόλο, αποπληρώνοντας 1,47 δισεκατομμύρια ευρώ σε μετρητά μέχρι τον Δεκέμβριο του 2024 από τον στόχο ανάκτησης κρατικής ενίσχυσης ύψους 3,54 δισ. ευρώ.
Η Morningstar DBRS έχει αξιολογήσει τρεις τιτλοποιήσεις NPL στην Κύπρο, συνολικού ύψους περίπου 4,0 δισεκατομμυρίων ευρώ από δάνεια που προέρχονται από την Τράπεζα Κύπρου και την Ελληνική Τράπεζα. Αυτές οι συναλλαγές έχουν δείξει καλή εξασφάλιση των ανώτερων ομολόγων και υψηλά ποσοστά μετατροπής των διαθέσιμων κεφαλαίων σε αποπληρωμή κεφαλαίου των ανώτερων ομολόγων.
Η Ευρώπη
Κοιτάζοντας το ευρύτερο ευρωπαϊκό πλαίσιο, η αγορά τιτλοποίησης ΜΕΔ έχει φτάσει στο χαμηλότερο σημείο των τελευταίων ετών. Το 2024, ανακοινώθηκε μόνο μία μικρή νέα δημόσια αξιολογημένη συναλλαγή, με την περισσότερη δραστηριότητα να επικεντρώνεται στην ιδιωτική αγορά.
Ο οίκος Morningstar DBRS αποδίδει τη μείωση στις τιτλοποιήσεις ΜΕΔ στη συρρίκνωση των μεγεθών των συναλλαγών καθιστώντας το κόστος που σχετίζεται με τη δημιουργία δομών τιτλοποίησης όλο και πιο απαγορευτικό σε σύγκριση με τις απευθείας πωλήσεις.
Παρά τη συνολική μείωση των δεικτών ΜΕΔ σε όλη την Ευρώπη, υπάρχουν ενδείξεις μιας ελαφριάς ανόδου. Ο μέσος δείκτης ΜΕΔ στις συστημικές τράπεζες ης ΕΕ που συμμετέχουν στον Ενιαίο Εποπτικό Μηχανισμό αυξάνεται σταδιακά, μια τάση που αναμένεται να συνεχιστεί μέχρι το 2025. Ωστόσο, όσο οι δείκτες ΜΕΔ παραμένουν χαμηλοί σε απόλυτους όρους, δεν αναμένονται σημαντικοί όγκοι νέων συναλλαγών ΜΕΔ το επόμενο έτος.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι η πρόσφατη αύξηση των ΜΕΔ έχει παρατηρηθεί σε χώρες όπου οι τιτλοποιήσεις NPL είναι ασυνήθιστες, όπως το Λουξεμβούργο, η Αυστρία και η Γερμανία. Εν τω μεταξύ, χώρες που παραδοσιακά συνδέονται με ενεργές αγορές τιτλοποίησης ΜΕΔ όπως η Ελλάδα, η Ιρλανδία, η Ιταλία, η Πορτογαλία και η Ισπανία έδειξαν μειωμένους δείκτες ΜΕΔ για το 2024.
Τα ρυθμισμένα δάνεια
Η εστίαση του οικοσυστήματος των προβληματικών δανείων μετατοπίζεται από τις παλαιότερες συναλλαγές ΜΕΔ σε συναλλαγές ΜΕΔ «καλύτερης ποιότητας» με ταμειακές ροές ή συναλλαγές επαναφερόμενων δανείων (RPL). Η Ιρλανδία ηγείται αυτής της τάσης, με οκτώ συναλλαγές RPL τον τελευταίο χρόνο. Η αγορά RPL αφορά κυρίως καταναλωτικά και στεγαστικά δάνεια, αλλά υπάρχει προσδοκία ότι σύντομα θα εμφανιστούν τιτλοποιήσεις RPL που περιέχουν εταιρικούς δανειολήπτες και εξασφαλίσεις εμπορικών ακινήτων.
Αυτή η στροφή προς τα RPL υποστηρίζεται από την αλλαγή εστίασης των τραπεζών στις αποεπενδύσεις. Με χαμηλούς δείκτες ΜΕΔ, οι τράπεζες εξετάζουν όλο και περισσότερο ανοίγματα πρώιμου σταδίου, όπως δάνεια που είναι απίθανο να πληρωθούν (UTP) και αναδιαρθρωμένα δάνεια για να βελτιστοποιήσουν τους ισολογισμούς τους. Στη δευτερογενή αγορά, οι συναλλαγές RPL συχνά προέρχονται από υπάρχουσες τιτλοποιήσεις ΜΕΔ ή σχηματίζονται από επαναφερόμενα υπο-περίμετρα διαφορετικών ιδιωτικών αποκτήσεων ΜΕΔ.
Κοιτάζοντας προς το 2025, οι συνολικοί όγκοι τιτλοποίησης RPL αναμένεται να αυξηθούν και να φτάσουν τα 6 δισ. ευρώ. Αυτή η ανάπτυξη αναμένεται να προέλθει από τη συνεχιζόμενη δραστηριότητα στην Ιρλανδία, αυξημένους όγκους σε άλλες ευρωπαϊκές δικαιοδοσίες με προηγούμενη δραστηριότητα RPL (όπως η Ισπανία ή το Ηνωμένο Βασίλειο), και πιθανούς νέους όγκους από την Ιταλία, την Πορτογαλία, την Ελλάδα ή την Κύπρο. Για τα ΜΕΔ, οι όγκοι αναμένεται να παραμείνουν παρόμοιοι με τα επίπεδα του 2023 στα περίπου 0,5 δισεκατομμύρια ευρώ.
Η ελληνική αγορά αναμένεται να συνεχίσει τη δραστηριότητα τιτλοποίησης ΜΕΔ γύρω από το Σχέδιο Προστασίας Περιουσιακών Στοιχείων Ηρακλής (HAPS), το οποίο έχει παραταθεί μέχρι τον Ιούνιο του 2025. Ωστόσο, καθώς αυτή η αγορά παραμένει ιδιωτική, δεν περιλαμβάνεται στην πρόβλεψη έκδοσης.
Συμπερασματικά, ο Morningstar DBRS αναφέρει ότι ενώ η ευρωπαϊκή αγορά ΜΕΔ έχει δει σημαντική μείωση τα τελευταία χρόνια, νέες προκλήσεις και ευκαιρίες αναδύονται. Η στροφή προς τις τιτλοποιήσεις RPL και η πιθανότητα ανάπτυξης των ΜΕΔ σε νέες δικαιοδοσίες υποδηλώνουν ότι το τοπίο του προβληματικού χρέους στην Ευρώπη θα συνεχίσει να εξελίσσεται τα επόμενα χρόνια.
